မိုစတာမြို့၏ အထင်ကရ ရှေးဟောင်းတံတားကြီး

ဒေါက်တာနုမြတ်သိင်္ဂ ီဦး

ကမ္ဘာပေါ်ရှိမြို့အသီးသီးမှာ မြို့သူမြို့သားတွေ ဂုဏ်ယူရတဲ့ စေတီ၊ ကျောင်းဆောင်၊ ရိုးရာဓလေ့၊ အစားအစာ စသဖြင့်ရှိနေတဲ့အထဲ ဥရောပမြို့လေး မိုစတာ(Mostar)ရဲ့ ဂုဏ်ယူရတဲ့ အထင်ကရနေရာကတော့ မြို့ကိုဖြတ်သန်းစီးဆင်းနေတဲ့ နာရီတာမြစ်ကို ဖြတ်ဆောက်ထားတဲ့ စတာရီမို့စ် (Stari Most) အမည်ရှိတဲ့ တံတားကြီးပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒီတံတားကြီးက မိုစတာမြို့ရဲ့ ရတနာတစ်ပါးဖြစ်လို့နေတာ နှစ်ပေါင်း ၄၀၀ ကျော်ရှိနေပါပြီ။ မိုစတာဆိုတဲ့မြို့အမည်တောင်မှ ဒီတံတားကနေရခဲ့တဲ့နာမည်တာပါတဲ့။ မိုစတာရီလို့ခေါ်တဲ့ တံတားစောင့်တွေကနေ ဒီမြို့အမည်တွင်ခဲ့တာပါ။

မိုစတာ (Mostar)မြို့ဆိုတာတော့ ဘောစနီးနဲ့ ဟာဇီဂိုဗီးနား(Bosnia and Herzegovina) နိုင်ငံမှာရှိတဲ့ မြို့လေးပါ။ ဥရောပတိုက် အရှေ့တောင်ပိုင်း ဘော်ကန်ကျွန်းဆွယ်မှာရှိတဲ့ နိုင်ငံတွေကို ဘော်ကန်နိုင်ငံ(Balkan) နိုင်ငံလို့ခေါ်ပြီး ဘေ့စနီးယားနဲ့ ဟာဇီဂိုဗီးနားကလည်း ဘော်ကန်နိုင်ငံတစ်ခုပဲဖြစ်ပါတယ်။ အသည်းနှလုံးပုံစံမြေပုံရှိတဲ့ ဒီနိုင်ငံက တောင်တန်းတွေများတဲ့နိုင်ငံဖြစ်ပြီး မြို့တော်ကတော့ ဆာရာဂျေးဗိုးပါ။ မိုစတာကတော့ မြို့တော်ဆာရာဂျေးဗိုးကနေ ပေါ်လ်စီမြို့ကိုပြေးဆွဲနေတဲ့ရထားလိုင်း လမ်းကြောင်းပေါ်မှာတည်ရှိကာ နိုင်ငံရဲ့ ပဉ္စမမြောက်အကြီးဆုံးမြို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။ ရှေးတုန်းကတော့ ဟာဇီဂိုဗားနားရဲ့ မြို့တော်နဲ့ အချက်အချာကျတဲ့မြို့ဖြစ်ခဲ့ဖူးပါတယ်။

မိုစတာမြို့က ၁၄၅၂ခုနှစ်ကစပြီးသမိုင်းမှာစပါခဲ့ကာ ၁၆ရာစုမှာတော့ တူရကီတို့ရဲ့ အော်တမန်အင်ပါယာအောက်ကျရောက်ခဲ့ကာ တူရကီတို့ရဲ့ ခံတပ်မြို့ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ၁၅၆၆ခုနှစ်မှာ တူရကီတို့က မြို့လည်က သစ်သားတံတားကို ကျောက်ခင်းတံတားအခုံးအဖြစ် ပြောင်းလဲတည်ဆောက်ခဲ့ကြပါတယ်။ အော်တမန်တွေတည်ဆောက်ခဲ့တဲ့ စတာရီမို့စ်တံတားကြီးက ဘော်လ်ကန်နိုင်ငံမှာမြင်တွေ့နိုင်တဲ့ စံနမူနာယူစရာ အစ္စလာမ်ဗိသုကာလက်ရာတစ်ခုပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒီတံတားကြီးက မိုစတာမြို့ရဲ့ ရတနာတစ်ပါး ဖြစ်လို့နေတာ နှစ်ပေါင်း ၄၀၀ ကျော်ကြာနေပါပြီ။ ၁၉၉၃ခုနှစ်က ဘော့စနီးယားပြည်တွင်းစစ်မှာ ဗုံးထိလို့ပျက်စီးသွားပြီးနောက် ၂၀၀၄ခုနှစ်မှာ မူလအတိုင်းပြန်ဆောက်ခဲ့ကြပါတယ်။

တံတားကြီးက ၁၃ပေအကျယ်ရှိပြီး ၉၈ပေရှည်ကာ မြစ်မျက်နှာပြင်ကနေ အမြင့်ဆုံးနေရာအထိ ၇၉ပေနီးပါး မြင့်ပါတယ်။ တံတားပေါ်က ရေထဲခုန်ဆင်းတဲ့ ဓလေ့က ရှေးကတည်းကရှိခဲ့ပြီး အခုထက်ထိလည်း ရှိနေဆဲပါ။ နွေရာသီဆို တံတားကနေမြစ်ထဲခုန်ချတဲ့ အားကစား (Cliff Diving) လာလုပ်တဲ့လူငယ်တွေနဲ့ပြည့်နေပြီး နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ဇူလိုင်လမှာ Cliff Diving ပြိုင်ပွဲကျင်းပလေ့ရှိပါတယ်။

တံတားနားတဝိုက်မှာလည်း စားသောက်ဆိုင်တွေ၊ ကော်ဖီဆိုင်တွေ၊ အမှတ်တရပစ္စည်းဆိုင်တွေနဲ့ စည်ကားနေပါတယ်။ ဒီဆိုင်လေးတွေက ရှေးမူမပျက်တဲ့ ဗိသုကာလက်ရာအစုံနဲ့ဆိုတော့ ရှေးခေတ်ပြန်ရောက်သွားသလို ခံစားခဲ့ရပါတယ်။ ဒါကြောင့်လည်း တံတားနဲ့ အနီးတဝိုက်နေရာတွေက ၂၀၀၅ခုနှစ်မှာ ယူနက်စကိုရဲ့ကမ္ဘာ့သမိုင်းဝင်အမွေအနှစ်စာရင်းထဲ ပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။

မိုစတာမြို့နားမှာရှိတဲ့ အခြားအထင်ကရနေရာတွေကတော့ နိုင်ငံရဲ့ ဘာသာရေးအရအထွတ်အမြတ်ထားရာ Blagaj Tekija ဆိုတဲ့နေရာ၊ ခရာဗီကာ (Kravica) ရေတံခွန်ကြီး၊ ဥရောပရဲ့ အလှဆုံးရွာလေးတစ်ရွာဖြစ်တဲ့ Počitelj ရှေးဟောင်းရွာလေး၊ စစ်အထိမ်းအမှတ်ပြတိုက်နဲ့ ကျောက်တုံးတွေနဲ့ဆောက်ထားတဲ့ Hamam တူရကီရေချိုးအိမ်ပြတိုက်တို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဟာဇီဂိုဗီးနားမှာအလှဆုံးဖြစ်တဲ့ Koski Mehmed Pasha ဗလီလေးကလည်း မြစ်ကမ်းဘေး တောင်စောင်းပေါ်မှာရှိပြီး ဗလီမျှော်စင်ပေါ်ကကြည့်ရင် မြို့ဟောင်းတစ်ခုလုံးကို လှမ်းမြင်ရပါတယ်။

မိုစတာကို မြို့တော် ဆာရာဂျေးဗိုးကနေသွားနိုင်သလို အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံဖြစ်တဲ့ ခရိုအေးရှား(Croatia) နိုင်ငံ ဒူဘရိုနစ်(ခ်)မြို့ (Dubrovnik) နဲ့ စပလစ်(Split)မြို့ ကနေလည်း နေ့ချင်းပြန်သွားနိုင်ပါတယ်။ စာရေးသူတို့လည်း ဒူဘရိုနစ်(ခ်)မြို့ကနေ နေ့ချင်းပြန် သွားခဲ့တာပဲဖြစ်ပါတယ်။