ကမၻာ့အၾကီးဆံုးဗုဒၶပုထိုးေတာ္ၾကီး Borobudur
Dr.Nu Myat Theingi Oo
အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံမွာကၽြန္းေပါင္း ၁၈၀၀၀ေက်ာ္ရွိတဲ့အနက္ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားေသာ ဂ်ာဗားကြၽန္းဟာ ကၽြန္းအလယ္ပိုင္းရွိ ေဘာေရာဗုေဒၶါ ပုထိုးေတာ္ၾကီး (Borobudur Temple) ၾကီးေၾကာင့္ ကမၻာလွည့္ခရီးသည္မ်ားစြာလာေရာက္လည္ပတ္ရာ ကၽြန္းျဖစ္လို႕ေနပါတယ္။ ေဘာေရာဗုေဒၶါ ပုထိုးေတာ္ၾကီးက ကမၻာ့အၾကီးဆံုးဗုဒၶဘာသာအေဆာက္အအံုၾကီးပါ။ အတိုင္းအတာအားျဖင့္ ပုထိုးေတာ္ၾကီးေအာက္ေျခတစ္ဖက္ကို ေပေပါင္း ၄၀၃ေပရွိလို႕ အက်ယ္အ၀န္းစတုရန္းေပေပါင္း ၅ေသာင္းနီးပါးရွိပါတယ္။ အျမင့္ေပကေတာ့ မူလက၁၃၇ေပ ရွိတယ္လို႕သိရေပမဲ့ ျပန္လည္ျပဳျပင္လိုက္တဲ့အခါမွာ ၁၁၃ေပ၀န္းက်င္သာရွိပါေတာ့တယ္။
ပုထိုးေတာ္ၾကီးကိုတည္ေဆာက္ပံုက ထူးျခားပါတယ္။ ၅၅၀၀၀ ကုဗမီတာရွိတဲ့ေက်ာက္သားတို႔နဲ႕ အထပ္ထပ္တည္ေဆာက္ထားျပီး အထပ္ေပါင္း ၉ထပ္ရွိပါတယ္။ ေအာက္ေျခစတုရန္းပံုေျခာက္ထပ္ေပၚ စက္၀ိုင္းပံုသံုးထပ္တင္ကာ အေပၚဆံုးအထပ္ရဲ႕ အလည္တည့္တည့္မွာ အဓိကေစတီကိုတည္ထားတာျဖစ္ပါတယ္။ ေကာင္းကင္ယံမွၾကည့္ပါက ပဒုမၼာၾကာတစ္ပြင့္ ေရကန္အလယ္မွာပြင့္ေနသလို ျဖစ္လို႕ေနပါတယ္။ ပုထိုးေတာ္ၾကီးက ဗုဒၶဘာသာဝင္တို႕ရဲ႕ အျမင့္ျမတ္ဆံုးသေကၤတလကၡဏာေဆာင္ထားတဲ့အျပင္ စၾကဝဠာတစ္တိုက္လံုးရဲ႕ကိုယ္ပြားလည္း ျဖစ္တယ္လို႕သိရပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ နိဗၺာန္ေရာက္ေၾကာင္းတရားျပထားတဲ့ ဗိသုကာအယူအဆေတြကိုလည္း ေတြ႕ရမွာပါ။
စက္၀ိုင္းပံုအဆင့္၃ဆင့္ေပၚ အေပၚဆံုးေစတီရဲ႕ပတ္ပတ္လည္မွာ တင္ပလႅင္ေခြ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္ေပါင္း ၇၂ဆူက၀န္းရံထားပါတယ္။ ရုပ္ပြားေတာ္တစ္ဆူခ်င္းဆီကို အေပါက္ေတြေဖာက္ထားတဲ့ ေခါင္းေလာင္းပံုစံ ေစတီငံုထားတာေတြ႔ရပါတယ္။ ပုထိုးေတာ္ၾကီး တစ္ခုလံုးေပၚမွာေတာ့ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္ေပါင္း ၅၀၄ဆူနဲ႕ ဇာတ္ေတာ္မ်ားကို ေဖာ္ျပထားတဲ့ ေဖာင္းၾကြပန္းပုေဘာင္ကြပ္ေပါင္း ၂၆၇၂ ခုရွိပါတယ္။ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ေတြဟာ ဘူမိဖႆမုျဒာဟန္ေတြနဲ႕ မဟာပထဝီေျမႀကီးကို သက္ေသျပဳေနဟန္၊ ျမတ္စြာဘုရား တရားေဟာေနဟန္ျဖစ္တာကိုေတြ႔ရပါတယ္။
ပုထိုးေတာ္ၾကီးရဲ႕ တည္ေနရာကလည္း ထူးျခားပါတယ္။ အေရွ႕ဘက္သို႔ မ်က္ႏွာမူထားတဲ့ ပုထိုးေတာ္ၾကီးဟာ ဂ်ာဗားကၽြန္းရွိ ထင္ရွားတဲ့ အျမြာမီးေတာင္ႏွစ္ေတာင္နဲ႕ ျမစ္ႏွစ္စင္းအၾကားက ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္အျမင့္ေပ ၂၆၅မီတာရွိတဲ့ ကုန္းျမင့္ေပၚမွာတည္ေဆာက္ထားတာပါ။ ေဘာေရာဗုေဒၶါပုထိုးေတာ္ႀကီးကို ၉ ရာစု ေသလိျႏၵာမင္းဆက္လက္ထက္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာ ထြန္းကားျပန္႔ပြားစဥ္ တည္ထားကိုးကြယ္ခဲ့ၾကျပီး ႏွစ္ေပါင္း၇၅ႏွစ္ၾကာတည္ေဆာက္ခဲ့ရမယ္လို႕ ခန္႔မွန္းထားၾကပါတယ္။ တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့သူနဲ႕ ေဆာက္လုပ္ခဲ့ရျခင္းရည္ရြယ္ခ်က္ရယ္ကို မွတ္တမ္းတင္ ကမၼည္းေရးထိုးထားတာကို မေတြ႕ရတာလည္း ထူးျခားပါတယ္။
၁၄ ရာစုတြင္ ဂ်ာဗားမွာ ဗုဒၶဘာသာနဲ႔ဟိႏၵဴဘာသာ တိမ္ေကာျပီး ကၽြန္းသူကၽြန္းသားမ်ား အစ္စလမ္ဘာသာအျဖစ္ေျပာင္းလဲသြားခ်ိန္တြင္ ဘုရားေက်ာင္းေဆာင္ၾကီးကို အခ်ိန္အေတာ္ၾကာ ေမ့ေမ့ေလ်ာ့ေလ်ာ့ျဖစ္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အနီးအနားကမီးေတာင္ေပါက္ကြဲမႈေတြေၾကာင့္ မီးေတာင္ျပာမ်ားဖံုးလႊမ္းကာ ေဘးပတ္၀န္းက်င္ရွိခ်ံဳႏြယ္မ်ားေၾကာင့္ ဘုရားေက်ာင္းၾကီး ေတာတြင္းမွာ နစ္ျမွဳပ္ေနခဲ့ပါတယ္။ အဂၤလိပ္ကိုလိုနီလက္ေအာက္ေရာက္တဲ့အခ်ိန္ ၁၈၁၄ ခုႏွစ္မွ ဘုရင္ခံေသာမတ္စတန္းဖုိ႔ဒ္ ရက္ဖယ္လ္က ေဒသခံတုိ႕ရဲ႕ ေျပာစကားမွတစ္ဆင့္သိရွိကာ ျပန္လည္ရွာေဖြ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္တယ္လို႕သိရပါတယ္။ ထိုေနာက္ပိုင္းမွာ ျပန္လည္ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈေတြ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကၿပီး ၁၉၇၅ မွ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္အတြင္း အင္ဒိုနီးရွားအစိုးရနဲ႕ ယူနက္စကိုတုိ႔ ပူးေပါင္းၿပီး ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈေတြ အၾကီးအက်ယ္ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကတာပါ။
၂၀၁၂ခုႏွစ္မွာ ဂင္းနစ္ကမၻာ့စံခ်ိန္စာရင္းထဲ ကမာၻ႕ႀကီးဆံုး ဗုဒၶပုထိုးေတာ္ႀကီးျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပျခင္းခံရျပီး ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ကတည္းက ကမာၻ႕အေမြအႏွစ္စာရင္း၀င္ခဲ့ေသာ ေဘာေရာဗုေဒၶါဟာ အင္ဒိုနီးရွားႏုိင္ငံတြင္ ကမာၻလွည့္ခရီးသြား အေျမာက္အျမား လာေရာက္လည္ပတ္ရာ ေနရာတစ္ခုျဖစ္လို႕ေနပါတယ္။ တစ္ႏွစ္ကို ကမာၻလွည့္ခရီးသြား ႏွစ္သိန္းခြဲခန္႔ လာေရာက္လည္ပတ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ယိုဂ်ာကာတာျမိဳ႕ကေန အေနာက္ေျမာက္ဘက္ကို ၁နာရီခြဲေလာက္ကားေမာင္းသြားရင္ ေရာက္ႏိုင္ပါတယ္။တကၠသိုလ္ေက်ာင္းေတြ အမ်ားၾကီးရိွလို႕ ပညာေရးျမိဳ႕ေတာ္လို႕ေခၚရမယ့္ ယိုဂ်ာကာတာမွာ လည္ပတ္စရာေနရာမ်ားပါတယ္။ အျခားဘာသာေရးေက်ာင္းေဆာင္ေတြ သြားေရာက္ဖူးေျမာ္ႏိုင္သလို မီးေတာင္တက္ျခင္း၊ ေလွေလွာ္ျခင္းစတဲ့ စြန္႕စားျခင္းေတြလည္း ျပဳလုပ္ႏိုင္လို႕ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံသြားမယ္ဆိုရင္ျဖင့္ ဘာလီကၽြန္းအျပင္ ယိုဂ်ာကာတာနဲ႔ ျမိဳ႕ေတာ္ဂ်ာကာတာရွိရာ ဂ်ာဗာကၽြန္းကိုပါ သြားလည္သင့္ေၾကာင္း ညႊန္းဆိုလိုက္ပါတယ္။
Dr.Nu Myat Theingi Oo
